Κουράστηκα. Δεν περιγράφω άλλο…
21 Παρασκευή Φεβ. 2014
Posted Uncategorized
in21 Παρασκευή Φεβ. 2014
Posted Uncategorized
in21 Παρασκευή Φεβ. 2014
Posted αναδημοσιεύσεις, Uncategorized
inΆμεση δημοκρατία, λαϊκός έλεγχος, δημοψηφίσματα, ομοσπονδία συνιστούν ένα τετράπτυχο όρων, εννοιών που στη δική μας χώρα -αλλά και στις περισσότερες ακόμα ευρωπαϊκές- παραμένουν εντελώς εκτός πολιτικής ζωής και αρκετές φορές, ακούγονται άνευ νοήματος για την πλειονότητα των πολιτών. Όπως επίσης δεν είναι πολύ σαφές τι ακριβώς συμβαίνει σε ένα πολιτικό σύστημα όπως αυτό της Ελβετίας, που βασίζεται σε όλα τα παραπάνω στοιχεία. Για να ακριβολογούμε, όμως, όταν αναφερόμαστε σε αυτό δεν είναι απόλυτα σωστό να μιλάμε για «άμεση δημοκρατία», αλλά για συμμετοχική δημοκρατία. Ανεξάρτητα πάντως πώς θα χαρακτηριστεί, η σημασία που δίνεται στην έννοια του πολίτη είναι εξέχουσα.
Το ελβετικό ομοσπονδιακό σύστημα ξεχωρίζει για τη σημασία που δίνει στους θεσμούς της άμεσης δημοκρατίας ως καταστασιακού τμήματος του πολιτικού συστήματός της. Η ελβετική ομοσπονδία δεν αποδέχτηκε την ιδέα της ευρωπαϊκής νεωτερικότητας για εθνο-κατασκευή και γραφειοκρατικό συγκεντρωτισμό (Μ. Κωνσταντίνος, Θέσεις, Μάιος- Ιούνιος 2003).
Ιδιαίτερη βαρύτητα στο μοντέλο της πολιτικής λειτουργίας σε μια πιο αμεσοδημοκρατική βάση έδωσε ο Ναπολέοντας Βοναπάρτης, όταν καταλάμβανε γειτονικές περιοχές της Γαλλίας. Από τη στιγμή της νίκης στο Βαλμί αντιστρέφονται οι ρόλοι. Οι Γάλλοι επιτίθενται, οι αντίπαλοί τους Πρώσοι καθώς και οι σύμμαχοί τους αμύνονται, ενώ το πνεύμα του ιακωβινισμού έχει παρασύρει το σύνολο των κοινωνιών σε μια σταυροφορία της «Ελευθερίας».
Στις 19 Νοεμβρίου 1792, η Συντακτική λαμβάνει δύο κατεξοχήν κρίσιμες όσο και ουσιαστικές πολιτικές αποφάσεις. Η πρώτη, «το γαλλικό έθνος θα προσφέρει αδελφοσύνη και βοήθεια σε όλους τους λαούς που θα θελήσουν να χαρούν την ελευθερία», και στη συνέχεια λαμβάνεται μια δεύτερη απόφαση που υποστηρίζει την κατάργηση των προνομίων, της δεκάτης, απαλλοτρίωση της εκκλησιαστικής περιουσίας, επιβολή του «ασινιάτου», πόλεμος μέχρις εσχάτων κατά των λαών που θα αρνηθούν την ελευθερία και την ισότητα. Ακόμα και στην περίπτωση, πίσω από αυτές τις φράσεις να υποκρύπτεται η προσπάθεια των Γάλλων για επέκταση, οι ιδέες της ελευθερίας και της ισότητας κυριαρχούν.
Νέα πνοή στο πολιτικό σύστημα σε μια πιο αμεσοδημοκρατική λειτουργία έδωσε το 1871 η Κομμούνα του Παρισιού. Η ταχεία όμως πτώση της δεν επέτρεψε τον περαιτέρω στοχασμό πάνω σε αυτές τις ιδέες και μεθόδους. Τελικά, η γαλλική επανάσταση διαμόρφωσε και στην πορεία εφάρμοσε μια αντιπροσωπευτική κοινοβουλευτική δημοκρατία, η βάση της οποίας είναι η αστικού τύπου δημοκρατία που γνωρίζουμε σήμερα.
Το ελβετικό σύστημα
Το Συνέδριο της Βιέννης το 1815 αναγνώρισε την ανεξαρτησία της Ελβετίας και απέδωσε σε αυτήν πλήρη ουδετερότητα. Η Ελβετική Ομοσπονδία είχε ιδρυθεί το 1291, ενώ κατ’ άλλους το 1307 ως «Ένορκη Συμμαχία» ανεξάρτητων Καντονιών που προσάρτησε τα εδάφη της υπό την κυριαρχία του οίκου των Αψβούργων.
Το σύγχρονο, όμως, ελβετικό σύστημα βασίζεται σε 26 καντόνια, από τα οποία τα 20 είναι πλήρως αυτόνομα, ενώ τα 6 διατηρούν ένα είδος ημιαυτονομίας. Σε κάθε ένα από αυτά υπάρχει αυτόνομη πολιτική ζωή, δικαστήρια, αστυνομία, εκπαίδευση κτλ. Οι θεσμοί πάνω στους οποίους βασίζεται είναι:
(α) το Εθνικό Συμβούλιο (η μεγάλη Βουλή), στο οποίο εκπροσωπούνται όλοι οι πολίτες ισότιμα. Ο αριθμός των εδρών του περιορίστηκε στις 200, κάτι που σημαίνει ότι υπάρχει ένας βουλευτής ανά 35.000 περίπου εκλογείς. Κάθε καντόνι αποτελεί έναν εκλογικό τομέα και εκλέγει έναν τουλάχιστον εκπρόσωπο -η εκλογική θητεία του οποίου υπολογίζεται σε τέσσερα έτη. Τέλος, ένα μέρος των 3.000 κοινοτήτων της Ελβετίας ειδικά οι πόλεις, διαθέτουν ένα κοινοτικό κοινοβούλιο -συνήθως με λιγότερους από 50 βουλευτές.
(β) Το Τοπικό Συμβούλιο (η μικρή Βουλή), στο οποίο εκπροσωπούνται όλα τα καντόνια -όπου το καθένα στέλνει δύο εκπροσώπους, ενώ τα «ημικαντόνια» από έναν. Τα μέλη του τοπικού συμβουλίου εκλέγονται με το Δίκαιο των καντονιών, ενώ η θητεία τους μπορεί (χωρίς όμως να είναι υποχρεωτικό) να είναι η ίδια με αυτήν του Εθνικού Συμβουλίου.
Το «αξίωμα» του βουλευτή στην Ελβετία δεν θεωρείται βασική απασχόληση, με αποτέλεσμα, για να συντηρηθούν να είναι υποχρεωμένοι να εργάζονται στο επάγγελμά τους. Παρά το ότι οι απαιτήσεις των κοινοβουλευτικών δραστηριοτήτων είναι πολύ μεγάλες, το πολιτικό όφελος για την κοινωνία είναι εξίσου σημαντικό. Στις αποφάσεις έχουν δικαίωμα συμμετοχής όλοι οι πολίτες, όχι μόνο ελέγχοντας, αλλά και ασκώντας εξουσία. Εάν πάλι συγκεντρωθούν 100.000 υπογραφές, οι υπογράφοντες έχουν δικαίωμα να ζητήσουν δημοψήφισμα προκειμένου να αλλάξουν ακόμα και βασικά άρθρα του συντάγματος, να επικυρώσουν ή να ακυρώσουν νόμο που ψηφίστηκε από το κοινοβούλιο ή ακόμα και να επιβάλουν.
Σκληρός εμφύλιος και συμβιβασμός
Η απόληξη αυτής της πολιτικής διαδικασίας δεν έγινε, ωστόσο, χωρίς συγκρούσεις και «αναίμακτα». Η ελβετική κοινωνία διχάστηκε σοβαρά και έφτασε ακόμα και σε εμφύλια σύρραξη για να απαντήσει στα ζητήματα αυτά και να δημιουργήσει αυτού του τύπου τους θεσμούς. Πριν την οριστική απόφαση του 1848 και τη σύμφωνη γνώμη των τότε καντονιών να ιδρύσουν ένα ομοσπονδιακού τύπου κράτος στη βάση που περιγράφηκε, είχε προηγηθεί σκληρός εμφύλιος πόλεμος. Η οριστική θέσμιση στηρίχθηκε στο δίκαιο και στην πυγμή των νικητών του εμφυλίου πολέμου, αλλά και στη σοφία τους. Παρότι η ριζοσπαστική πλευρά θριάμβευσε στον εμφύλιο, σεβάστηκε τον ηττημένο καθολικισμό αυτοπεριορίζοντας το πολιτικό της όραμα για μια συγκεντρωτική, φιλελεύθερη, κοσμική και προτεσταντική Ελβετία. Παρά το γεγονός, όμως, ότι πρόκειται για θεσμούς στους οποίους η συμμετοχή των πολιτών έχει πολύ μεγάλη σημασία ως προς την τελική διαμόρφωση των αποφάσεων, πολλώ απέχει από τη μορφή της «πραγματικής» δημοκρατίας για δύο λόγους. Κυρίως, διότι η πολυπλοκότητα των οργάνων, δεν επιτρέπει να λαμβάνονται αποφάσεις και πρωτοβουλίες ριζοσπαστικού χαρακτήρα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα υπήρξε το ελβετικό Σύνταγμα, το οποίο υπέστη συνεχείς αναθεωρήσεις από το 1848 και μετά, αλλά όλες αυτές οι αλλαγές δεν επέτρεψαν την ταχεία εξέλιξή του. Σε όλες σχεδόν τις αποφάσεις, ακόμα και στις πιο κρίσιμες, επιλέγεται η μέση οδός, ο «συμβιβασμός» μεταξύ των πλευρών και των εξουσιών. Σε αυτό βοηθά η πολυπλοκότητα του συστήματος που δεν επιτρέπει ξεκάθαρες και οριστικές επιλογές. Ιδιαίτερα, όμως, υποβοηθά η πίεση που ασκούν τα κόμματα, οι επαγγελματικές ενώσεις, που παίζουν έναν ιδιαίτερο ρόλο στη λειτουργία του συστήματος.
Το δεύτερο σημείο αιχμής, και επομένως συζήτησης, σχετίζεται με τη σημασία και το ρόλο του οικονομικού συστήματος, του καπιταλιστικού, μέσα στο οποίο αυτό το πολιτικό σύστημα λειτουργεί. Η Ελβετία ποτέ δεν ήρθε σε σύγκρουση με αυτό, αντίθετα επέτρεψε να μετατραπεί η οικονομία της σε φορολογικό παράδεισο για τους απανταχού διαφυγόντες, και εξ αυτού θεωρείται «προπύργιο» του καπιταλισμού. Από όλα αυτά προκύπτει πως καπιταλισμός και ουσιαστική «άμεση δημοκρατία» δεν μπορούν ουσιαστικά ως κοινωνικά συστήματα, να συνυπάρξουν.
Στάθης Κουτρουβίδης